Những khó chịu vùng hậu môn rất thường gặp, bất kỳ ai trong đời cũng có thể bị một hoặc vài lần chứng khó chịu này. Xác định khó chịu vùng hậu môn rất dễ dàng, phần lớn người bệnh tự phát hiện ra. Những khó chịu có thể thoáng qua, tự mất đi nhưng có khi tồn tại dai dẳng làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Đôi khi những khó chịu ở vùng hậu môn là triệu chứng của những bệnh hiểm nghèo như ung thư ống hậu môn – trực tràng…
1. Vùng hậu môn được xác định như thế nào?
Trong Y văn chưa thấy mô tả vị trí, giải phẫu định khu “vùng hậu môn”. Vậy “vùng hậu môn” được xác định thế nào? Hiểu theo từ ngữ thì “vùng hậu môn” phải có hậu môn làm “trung tâm, làm mốc…” và có thêm những phần xung quanh hậu môn. Như vậy “vùng hậu môn” gồm có: hậu môn, vùng phía ngoài hậu môn, vùng phía trong hậu môn và vùng xung quanh hậu môn. Xác định “ranh giới” vùng phía ngoài, vùng phía trong và vùng xung quanh hậu môn cũng khá phức tạp vì nó không có mốc giới rõ ràng, đây chỉ là khái niệm mang tính tương đối.
- Hậu môn: Hậu môn bao gồm ống hậu môn và lỗ hậu môn. Ống hậu môn dài khoảng 3cm đến 4 cm được giới hạn ở phía ngoài là lỗ hậu môn, phía trong là đường lược nối với trực tràng. Lỗ hậu môn là phần cuối cùng của ống tiêu hóa thông với bên ngoài.
- Vùng phía ngoài hậu môn: Đó là vùng phía bên ngoài lỗ hậu môn gồm có các nếp da và tổ chức dưới da. Các nếp da rìa ngoài lỗ hậu môn liên tiếp với da vùng tầng sinh môn và da vùng mông (ụ ngồi). Vì không có mốc giải phẫu để xác định rạch ròi ranh giới này nên vùng phía ngoài hậu môn thường được xác định là vùng có bán kính khoảng 4 cm đến 5 cm tính từ lỗ hậu môn.
- Vùng phía trong hậu môn: Vùng phía trong hậu môn chính là vùng trực tràng - đường lược nối tiếp với ống hậu môn.
- Vùng xung quanh hậu môn: Ống hậu môn nằm gần như thẳng đứng chếch về phía sau, nó có hình trụ dài khoảng 3 cm đến 4cm, bao quanh bởi cơ thắt trong và cơ thắt ngoài, đây chính là vùng xung quanh hậu môn.
2. Những khó chịu vùng hậu môn thường gặp
Khó chịu vùng hậu môn không phải là một bệnh mà là triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau. Khó chịu vùng hậu môn đôi khi chỉ có một triệu chứng đơn thuần nhưng có khi lại là tập hợp của rất nhiều triệu chứng.
Một số khó chịu vùng hậu môn thường gặp là: Đau, rát, ngứa, rối loạn phân, rối loạn đại tiện, các dị cảm: tê, buồn, cảm giác như có vật lạ ở hậu môn, cảm giác đại tiện không hết phân; đau quặn, mót dặn khi đại tiện...
3. Một số bệnh lý gây khó chịu vùng hậu môn.
3.1. Ngứa, rát vùng hậu môn
- Do cọ xát của quần áo lót, do vệ sinh: Sau khi đại tiện vệ sinh chưa sạch hoặc vệ sinh không đúng cách, lau quá mạnh với giấy vệ sinh, với vải, khăn khô…. Đặc biệt khi tắm rửa với xà phòng mà không làm sạch có thể gây ra hoặc làm nặng thêm ngứa hậu môn. Cần vệ sinh đúng cách và dùng quần áo lót mềm mại, hợp vệ sinh, sạch sẽ.
- Do khô da. Khi tuổi cao, da vùng phía ngoài hậu môn dễ bị khô, có thể gây ngứa dai dẳng kéo dài. Có thể dùng sản phẩm như HemoClin… để giảm ngứa, bỏng rát.
- Những nguyên nhân làm dịch, phân không tự chủ từ trong hậu môn ra ngoài: hay gặp khi bị viêm loét ống hậu môn, ung thư ống hậu môn – trực tràng…
3.2. Đau vùng hậu môn
Đau vùng hậu môn là dấu hiệu không bình thường, nó là triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau gây nên, vì vậy cần phải được thầy thuốc chuyên khoa khám và chỉ định xét nghiệm, thăm dò chức năng để chẩn đoán.
Một số bệnh lý gây đau vùng hậu môn:
- Do bị bệnh trĩ: Khi búi trĩ có huyết khối, viêm tắc tĩnh mạch trĩ hoặc trĩ nội sa ra ngoài bị cơ thắt bóp làm nghẹt, phù nề thiếu máu nuôi dưỡng gây đau…
- Do tác nhân cơ học gây trầy xước ống hậu môn – trực tràng đều có thể gây đau như: phân táo cứng gây xước, sinh hoạt tình dục qua đường hậu môn; thuốc thụt; dụng cụ thụt tháo… Có thể dùng HemoClin làm lạnh, giảm đau.
- Do nứt hậu môn: Là những vết rách dọc hoặc loét trong ống hậu môn, bệnh diễn biến cấp tính hoặc mạn tính và thường gây rất đau, rất khó chịu.
3.3. Rối loạn đại tiện, rối loạn phân
Bình thường ở người trưởng thành mỗi ngày đại tiện từ một đến hai lần và phân thành khuôn, nếu đại tiện ngày từ 3 lần trở lên và phân không thành khuôn hoặc từ 2 ngày trở lên mới đại tiện hoặc bị đau quặn, mót dặn khi đại tiện đều là những dấu hiệu không bình thường.
Một số bệnh lý gây rối loạn đại tiện, rối loạn phân:
- Đi ngoài phân lỏng như nước ngày nhiều lần: Hay gặp do ngộ độc thức ăn; rối loạn tiêu hóa do ăn uống; do lỵ trực khuẩn...
- Đi ngoài phân lẫn máu tươi: thường do trĩ, do polyp, do u lành hoặc ung thư.
- Đi ngoài ngày nhiều lần phân lỏng, phân lẫn nhầy (như mũi), phân lẫn máu… thường do lỵ trực khuẩn; lỵ amip; polyp, áp xe vùng ống hậu môn; ung thư hậu môn – trực tràng…
Tóm lại: Khi có khó chịu vùng hậu môn như: Đau; rát; ngứa; có cảm giác đại tiện không hết phân; đại tiện phân táo; phân lỏng; phân lẫn nhầy; phân lẫn máu,...khi đó cần phải được thầy thuốc chuyên khoa khám và nội soi hậu môn - trực tràng hoặc nội soi đại tràng để chẩn đoán xác định bệnh và điều trị kịp thời.
Click vào đây nhận hàng mẫu dùng thử: http://dieutribenhtri.com.vn/mau-dung-thu.html
Tham khảo thêm: cách chữa cục thịt dư ở hậu môn tại nhà
Ts Bs. Tống Văn Lược
Hội Nội Khoa Việt Nam